Adalet reformu sürecinin yeni bir halkası olarak hazırlanan 11. Yargı Paketi, Adalet Bakanlığı tarafından yürütülen çalışmaların bir ürünüdür. Yaklaşık 40 maddeden oluştuğu belirtilen bu yasa taslağı, temel olarak ceza adaleti, infaz sistemi ve toplumsal güvenlik konularına odaklanmaktadır.
Bir önceki 10. Yargı Paketi’nin devamı olarak konumlandırılan bu yeni düzenlemede, bilişim suçlarıyla mücadele, denetimli serbestlik ve infaz düzenlemesi öne çıkan başlıklar arasındadır. Adalet Bakanı Yılmaz Tunç, hazırlıkların tamamlanmak üzere olduğunu ve taslağın yakın zamanda Meclis’e sunulacağını açıklamıştır.
Paketin, kanunlaşmamış olmakla birlikte, trafikte yol kesme, meskûn mahalde silah kullanma, sanal kumar ve suça sürüklenen çocuklar gibi alanlarda yeni düzenlemeler getirmesi beklenmektedir. Paket, bir yandan kamu düzenini sağlamlaştırmayı amaçlarken, diğer yandan ceza ve infaz süreçlerine daha dengeli bir yaklaşım getirmeyi hedeflemektedir.
Genel Af Tartışmaları ve İnfaz Düzenlemesi Beklentisi
Kamuoyunda sıkça tartışılan “genel af” veya “af yasası” beklentisine karşın, 11. Yargı Paketi maddeleri arasında bu yönde bir düzenleme şimdilik bulunmamaktadır. Buna rağmen, genel af olmasa da, denetimli serbestlik, infaz indirimi veya COVID izinleriyle ilgili düzenlemelerin pakete sonradan dahil edilebileceği iddialar arasındadır. 10. Yargı Paketi’nden son anda çıkarılan bu tür düzenlemelerin bu pakette yer alıp almayacağı, komisyon veya TBMM Genel Kurul aşamasında eklenip eklenmeyeceği belirsizliğini korumaktadır.
11. Yargı Paketi Ne Zaman Yasalaşacak ve Sonraki Adımlar
Paketin Meclis Süreci
Adalet Bakanı Yılmaz Tunç, Ekim ayı başındaki değerlendirmesinde, 11. Yargı Paketi taslağının milletvekillerine sunulduğunu duyurmuştur. Toplumsal huzuru etkileyen suçlara odaklanan yaklaşık 40 maddelik paketin, trafikte yol kesme, bilişim suçları ve çocukların korunması gibi konuları içerdiğini belirtmiştir.
Bakan Tunç, taslağın yasa teklifi olarak TBMM’ye sunulacağını, Adalet Komisyonu ve Genel Kurul süreçlerinin ardından Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe gireceğini ifade etmiştir. Ancak, paketin Meclis’e sunulması için net bir takvim henüz paylaşılmamıştır.
12. Yargı Paketi Hazırlıkları
Adalet Bakanı Tunç, 12. Yargı Paketi çalışmalarının da tamamlanma aşamasında olduğunu ve 41 maddelik bir taslak hazırlandığını bildirmiştir. Bu paketin, 11. Paketten farklı olarak, ceza mevzuatını değil, hukuk davalarını ve aile hukukunu kapsayacağını belirtmiştir. Boşanma, nafaka, velayet ve mal paylaşımı gibi konularda reformlar içermesi beklenen 12. Yargı Paketi’nin, 11. Paket’in yasalaşmasının ardından, muhtemelen 2025 yılı sonu veya 2026 yılının ilk çeyreğinde gündeme gelmesi öngörülmektedir.
11. Yargı Paketi Taslağında Öne Çıkan Kanuni Düzenlemeler
TBMM’ye sunulması beklenen taslak, ceza hukukundan infaz sistemine, bilişimden medeni hukuka kadar geniş bir alanda değişiklikler öngörmektedir.
Türk Ceza Kanunu (TCK) Kapsamındaki Değişiklikler
- Örgütlü Suçlarla Mücadele: Örgütlü suçlarla daha etkin mücadele amacıyla, örgüt kurma ve yönetme suçlarının cezai alt sınırlarının yükseltilmesi planlanmaktadır. Ayrıca, örgüte üyelik ve yardım etme fiillerine ilişkin cezaların daha net tanımlanması, indirim sebeplerinin uygulama koşullarının daraltılması hedeflenmektedir. Taslak, suçların finans ve bilişim gibi alanlardaki çeşitliliğine uygun olarak kademeli ceza oranları getirerek caydırıcılığı artırmayı amaçlamaktadır.
- Suça Sürüklenen Çocuklar: Suça sürüklenen 15-18 yaş arası çocuklar için cezai sorumluluk ve infaz süreçleri yeniden ele alınmaktadır. Rehabilitasyon odaklı bir yaklaşımla, hâkime daha geniş takdir yetkisi tanınarak cezai indirim oranlarının yeniden düzenlenmesi öngörülmektedir. Çocukların kapalı kurumdan “eğitim evine” geçiş sisteminin şartlarının netleştirilmesi, paketin önemli yeniliklerinden biridir.
- Güveni Kötüye Kullanma: Güveni kötüye kullanma suçunda, özellikle bilişim ve finans alanındaki ihlallere odaklanılmaktadır. Banka, kredi kartı veya elektronik para sistemleri aracılığıyla işlenen bu suçların daha ağır değerlendirilmesi planlanmaktadır. Suçun örgütlü veya tekrarlanan biçimde (toplu dolandırıcılık, sanal bahis gibi) işlenmesi durumunda ceza artırımı öngörülerek caydırıcılığın güçlendirilmesi hedeflenmektedir.
- Ulaşım Araçlarının Engellenmesi veya Alıkonulması: Ulaşım araçlarına yönelik suçlarda caydırıcılığın artırılması planlanmaktadır. Trafikte yol kesme, ticari araçları veya otobüsleri alıkoyma gibi fiillerin cezaları artırılacaktır. Şiddet veya silah kullanımı gibi nitelikli hallerde ceza alt sınırları yükseltilecektir. Toplu taşıma sistemlerini hedef alan eylemlere özel yaptırımlar getirilmesi de gündemdedir.
- Genel Güvenliğin Kasten Tehlikeye Sokulması: Bu suça ilişkin yaptırımlar güçlendirilmektedir. Meskûn mahalde silahla ateş etme veya patlayıcı kullanma gibi eylemlere verilen cezalar artırılacaktır. Suçun kamuya açık alanlarda işlenmesi ağırlaştırıcı sebep sayılabilecektir.
- Akıl Hastalığı Nedeniyle Cezai Sorumluluğu Olmayanlar: TCK m. 32 uyarınca akıl hastalığı nedeniyle cezai sorumluluğu olmayan kişilere uygulanan güvenlik tedbirleri yeniden düzenlenmektedir. Tedavi ve gözetim süreçlerinin süresi, türü ve denetim mekanizmaları netleştirilerek kamu güvenliği ile rehabilitasyon ihtiyacı dengelenmek istenmektedir.
- Taksirle Yaralama: Taksirle yaralama suçunda, fiilin ağırlığına göre ceza aralıkları yeniden belirlenmektedir. Özellikle trafik ve iş kazaları gibi ihmal sonucu oluşan yaralanmalarda ceza alt sınırlarının artırılması planlanmaktadır.
- Hayâsızca Hareketler: “Hayâsızca hareketler” suçunda, TCK’daki muğlak ifadelerin netleştirilmesi ve mahkemelerin yorum alanının daraltılması amaçlanmaktadır. Kamusal alanlarda işlenen bu suçlarda, failin kastı ve olayın çevresi dikkate alınarak ceza süreleri yeniden belirlenecektir.
- Bilişim ve İletişim Alanındaki Suçlar: Bilişim suçlarına yönelik yaptırımlar ağırlaştırılmaktadır. Sanal bahis, sanal kumar, çevrimiçi dolandırıcılık ve veri hırsızlığı gibi eylemlerin tanımları netleştirilmekte ve cezaları artırılmaktadır. Suçun örgütlü işlenmesi durumunda cezalar daha da yükseltilecektir.
- Ödeme Araçları ve Hesap Bilgilerini Başkasına Verme: Finansal güvenliği sağlamak amacıyla, banka hesabı veya kredi kartı bilgilerini başkalarının suç işlemesi için vermek, daha ağır yaptırımlara bağlanmaktadır. Özellikle online dolandırıcılığı hedef alan bu düzenlemede, suçun örgütlü işlenmesi veya tekrarı halinde ceza alt sınırları yükseltilecektir.
Medeni Kanun (TMK) ve Cinsiyet Değişikliği
Taslak, TMK madde 40 üzerinde köklü bir değişiklik öngörmektedir:
- Yaş Sınırı: Cinsiyet değişikliği başvurusu için aranan yaş sınırı 18’den 25’e çıkarılmaktadır.
- Şartlar: Başvuru için “üreme yeteneğinden sürekli biçimde yoksun bulunma” ve “cinsiyet değişikliğinin ruh sağlığı açısından zorunlu olduğuna dair” resmi sağlık kurulu raporu şartı getirilmektedir.
- Rapor Süreci: Bu raporun, Sağlık Bakanlığı’nca belirlenen tam teşekküllü eğitim ve araştırma hastanelerinden, en az üçer ay arayla yapılacak dört ayrı değerlendirme sonucunda alınması gerekecektir.
- İstisna: Genetik veya hormonal nedenli genital gelişim bozukluğu bulunan kişiler bu şartlardan muaf tutulacaktır.
- Cezai Yaptırım: Kanuna aykırı cinsiyet değişikliği işlemi yapanlara 3 ila 7 yıl hapis ve yüksek miktarda adli para cezası getirilmesi planlanmaktadır.
Ceza Muhakemesi Kanunu (CMK) Kapsamındaki Değişiklikler
- CMK m. 250 (Seri Muhakeme Usulü): Seri muhakeme usulünün kapsamı genişletilerek belirli suç türlerinde yargılamanın hızlandırılması ve sadeleştirilmesi hedeflenmektedir.
- CMK m. 253 (Uzlaştırma Usulü): Uzlaştırma usulünün uygulama alanı ve koşulları genişletilmektedir. Mağdur ve fail arasında uzlaşma imkanının artırılmasının, dava sürelerini kısaltması ve mağdur zararının hızla telafi edilmesini sağlaması beklenmektedir.
- CMK Geçici m. 8 (Devam Eden Dosyalar): Yeni hükümlerin devam eden dosyalara nasıl uygulanacağını belirleyerek hukuki belirsizlikleri ortadan kaldırmayı amaçlayan bir düzenleme öngörülmektedir.
- Önödeme İşlemi (TCK m. 75 ile bağlantılı): Önödeme kurumunda da düzenlemeler yapılması planlanmaktadır. Bu sayede, bazı küçük suçlarda ceza öncesi ödeme veya uzlaşma seçenekleri sunularak yargıdaki yoğunluğun azaltılması hedeflenmektedir.
İnfaz ve İnternet Hukukuna İlişkin Diğer Düzenlemeler
- İnfaz Düzenlemesi: 5275 sayılı Kanun m. 11 ve 15‘te değişiklik yapılarak, çocuk hükümlülerin kapalı kurumdan eğitim evine geçiş şartları ve süreleri rehabilitasyon odaklı bir anlayışla yeniden düzenlenmektedir. Ayrıca “konutta infaz”, “hafta sonu infaz” ve “açık cezaevi imkânlarının genişletilmesi” gibi alternatif infaz modelleri tartışılmaktadır.
- İnternet Kanunu (5651 Sayılı Kanun): İnternet ortamında yayınlanan içeriklerin çıkarılması veya erişiminin engellenmesi kararlarında usul hükümleri güçlendirilmektedir. Özellikle sanal bahis/kumar, çocuk istismarı ve bilişim suçlarına yönelik tedbirler öne çıkmaktadır. Kişilik haklarının korunması, içerik sağlayıcılara bildirim yükümlülükleri ve erişim sağlayıcıların sorumluluk sınırları da yeniden tanımlanmaktadır.
11. Yargı Paketinin Genel Niteliği ve Hukuki Dayanağı
- Yargı Paketi, Türkiye’deki 4. Yargı Reformu hedefleri doğrultusunda hazırlanan kapsamlı bir yasa tasarısıdır. Önceki yargı paketleriyle bir bütünlük taşıyan reformun temel amaçları; ceza adaleti süreçlerini hızlandırmak, infaz uygulamalarını daha etkin kılmak ve toplumun hukuka olan güvenini pekiştirmektir.
Paket, ceza ve infaz düzenlemelerine ağırlık verirken, toplumsal güvenliği doğrudan etkileyen suç türlerine karşı caydırıcı hükümler içermektedir. 10. Yargı Paketi daha çok süreçlerin hızlandırılmasına ve uzlaştırmaya odaklanırken, 11. Yargı Paketi buna ek olarak bilişim suçları, güveni kötüye kullanma ve suça sürüklenen çocuklar gibi alanlarda yeni yaptırımlar getirmektedir.
Adalet Bakanlığı açıklamalarına göre paket, reformist ve bütüncül bir yaklaşıma sahip olup, “genel af” niteliğinde bir düzenleme içermemektedir. Bu paketin, yargı reformları zincirinin devamı olarak ileride 12. Yargı Paketi ile de uyumlu olması beklenmektedir.